Makrofotografia

Makrofotografia to jedna z najbardziej wymagających dziedzin fotografii. Wymaga ona nie tylko doskonałego sprzętu, ale także przede wszystkim cierpliwości oraz ogromnej wiedzy.

W czasach aparatów analogowych była ona domeną wyłącznie niewielkiej grupki fotografów oraz naukowców, w szczególności biologów, którzy w ten sposób dokumentowali swoje odkrycia oraz życie małych zwierząt, owadów i roślin. Dziś aparaty cyfrowe umożliwiają natychmiastowy podgląd wykonanych zdjęć co znacznie ułatwia fotografowanie w makro. Nie bez znaczenia jest także możliwość wykonania prawie dowolnej liczby zdjęć oraz to, że w przeciwieństwie do filmu analogowego, nie wiążą się z tym żadne koszty. Dzięki temu makrofotografia jest dziś znacznie bardziej dostępna niż kiedyś.

Czym jest makro?

Termin makro został ukształtowany jeszcze w czasach fotografii analogowej. Wówczas o tym czy coś można było nazwać makrofotografią, decydowała skala odwzorowania fotografowanego obiektu na materiale światłoczułym, czyli filmie. Aby móc powiedzieć, że zdjęcie zaliczane jest do makro, skala odwzorowania musiała wynosić 1:1. W praktyce oznaczało to, że fotografowany obiekt został utrwalony na filmie w rzeczywistych wymiarach. Bez znaczenia natomiast była wielkość samej odbitki takiego filmu, ponieważ wielokrotnie w procesie wywoływania zdjęć odbitki powiększano. Tak więc obraz rzutowany na film był dokładnie takiej samej wielkości jak obraz rzeczywisty.

Niestety jednak definicja ta nie jest precyzyjna w przypadku aparatów cyfrowych, głównie ze względu na różne wymiary sensorów rejestrujących obraz. Matryce stosowane w lustrzankach cechują się mniejszą różnorodnością, jednak nadal sprawia to, że dopasowanie tradycyjnej definicji makrofotografii do cyfrowej rzeczywistości jest utrudnione. Dlatego też dziś definicja ta posiada znacznie bardziej elastyczne granice i za makrofotografie uznaje się zazwyczaj zdjęcia niewielkich przedmiotów wykonane z niewielkiej odległości, pomijając zazwyczaj skalę odwzorowania.

Problemy i wyzwania związane z makrofotografią

Makrofotografia jest bardzo specyficzną techniką i ze względu na niewielką odległość od fotografowanych przedmiotów często wymaga dużych umiejętności, doświadczenia, wiedzy, a także dobrego sprzętu. Bardzo częstym problemem podczas robienia zdjęć jest mała odległość ogniskowania. Fakt ten może wielokrotnie być bardzo uciążliwy kiedy fotografujemy owady lub inne małe zwierzęta, ponieważ pochodząc zbyt blisko łatwo jest je spłoszyć. Problem ten można częściowo rozwiązać dzięki teleobiektywom makro. Dzięki temu odpowiednie odwzorowanie zostanie zachowane, a odległość ogniskowania będzie mogła być zwiększona.

Kolejnym problemem, który jest częstą bolączką fotografów makro, jest światło. W fotografii makro bardzo często daje o sobie znać brak wystarczającej ilości światła. Przyczyn takie stanu rzeczy jest kilka. Jedną z nich jest konieczność mocnego przymykania przysłony, ze względu na to, im bliżej ogniskujemy optykę, tym mniejszą głębie ostrości uzyskujemy. Przy bardzo bliskich odległościach, mała głębia niejednokrotnie sprawia, że nasz obiekt nie jest ostry w całości. W związku z tym konieczne jest przymknięcie przysłony. Ogranicza to znacznie ilość światła padającego na sensor aparatu. Efekt ten można zniwelować wydłużeniem czasu naświetlania i ustawieniem aparatu na statywie. Jednak jest to skuteczne tylko i wyłącznie w przypadku obiektów statycznych.

Fotografując owady nie możemy niestety pozwolić sobie na zwiększenie czasu ekspozycji. Niejednokrotnie również sam fotograf może rzucać cień na obiekt. Oczywiście czasem można ustawić się pod światło, jednak nie zawsze jest to możliwe.

Inną metodą na poprawę jasności ekspozycji jest zwiększenie czułości ISO. Przy bardzo szczegółowych zdjęciach może to jednak spowodować częściową degradację kolorów i widoczne zaszumienie.

Ostatnim rozwiązaniem jest stosowanie lamp błyskowych. Obecnie na rynku można spotkać nie tylko zwykłe lampy reporterskie, ale także lampy przystosowane do makrofotografii. Zwykłe lampy reporterskie najczęściej umieszcza się na specjalnych statywach lub uchwytach, a błysk wyzwala się radiowo. Dzięki temu obiektyw nie światła, tak jak w przypadku, kiedy lampę zamontujemy na gorącej stopce aparatu. Lampy przystosowane do makrofotografii mają natomiast najczęściej postać lamp pierścieniowych. Pozwala to równomiernie naświetlić obiekty znajdujące się w centrum kadru. Bez konieczności czasochłonnego rozstawiania sprzętu. Oprócz tego można także użyć blendy odbijającej, dzięki czemu uzyskamy naturalne światło.

Sprzęt

Najważniejszym elementem, bez którego nie uda nam się wykonać zdjęć makro, jest obiektyw. Obiektywy makro, w przeciwieństwie do innych, pozwalają ustawienie ostrości dla obiektu znajdującego się bardzo blisko aparatu. Ponadto zapewniają one również odpowiednią skalę odwzorowania.

W sprzedaży dostępne są także tzw. pierścienie pośredniczące. Urządzenia te działają podobnie jak telekonwertery. Umieszcza się je pomiędzy obiektywem, a aparatem, jednak ich stosowanie wiąże się z utratą światła. Większa część sprzętu także z nimi nie współpracuje. Natomiast pierścienie pośredniczące obsługujące automatykę, są zazwyczaj bardzo drogie. Tańszą alternatywą są pierścienie odwrotnego mocowania, pozwalające zamontować obiektyw odwrotnie, co pozwala na uzyskanie odpowiedniej skali odwzorowania oraz na ostrzenie możliwie blisko obiektywu. Wady tych elementów są jednak takie same jak pierścienie pośredniczących.

Oprócz tego możemy także spotkać soczewki nakręcane na obiektyw, tak samo jak filtry posiadające odpowiednią wartość dioptrii. Pozwalają one uzyskać powiększenie obrazu. Soczewki kiepskiej jakości wprowadzą niestety różne aberracje. Tak więc jak widać najlepszym rozwiązaniem jest stosowanie obiektywu specjalnie przystosowanego do makrofotografii.

Podsumowanie

Makrofotografia jest bardzo ciekawą dziedziną, pozwalającą bardzo często uchwycić rzeczy, które na pierwszy rzut oka są niewidoczne oraz te na które o prostu nie zwracamy uwagi. Makro pozostawia również ogromne pole do popisu każdemu kto ma choć odrobinę wyobraźni, ponieważ pozwala nie tylko dokumentować otaczającą nas przyrodę oraz przedmioty, ale pozwala także na tworzenie ciekawych abstrakcji.